RTÜK’TEN, RADYO - TV YAYINLARINA YENİ CEZALAR...

Yayın tarihi : 25/04/2003 00:00

---

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, bundan sonra radyo ve televizyonlara para cezası uygulayabilecek. RTÜK tarafından, 21 Mayıs 2002'de yürürlüğe giren, radyo ve televizyonlara uygulanan cezaları yeni bir sistematiğe bağlayan 4756 sayılı Yasa'ya ilişkin hazırlanan ''Radyo ve Televizyonların Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik'', Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelik, yayın ihlalleri durumunda uyarı ve özür dileme cezalarının yanı sıra program yayınının durdurulması, yayın izninin geçici olarak durdurulması ve ağır para cezaları da getiriyor. Buna göre üst kurulun, program durdurma kararını tebliğinden itibaren, yayın kuruluşunun aynı yayın ilkesinin ihlali nedeniyle, program durdurma müeyyidesi uygulanan herhangi bir programında aynı yayın ilkesinin ihlali veya kanunda belirtilen esaslara aykırılığın tekrarı ya da üst kurulun öngördüğü yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde, yayın kuruluşlarına para cezası uygulanacak.

Ulusal televizyonlara ihlalin ağırlığına göre 125-250 milyar lira para cezası uygulanabilirken; yerel, bölgesel ve kablo ortamından yayın yapan kuruluşlardan, bir milyondan fazla nüfusa ulaşanlara 60-100 milyar lira arasında, 250-500 bin arasında nüfusa ulaşanlara 20-40 milyar lira arasında, 250 binden az nüfusa ulaşanlara ise 5-10 milyar lira arasında para cezası verilebilecek.

Radyolara ise söz konusu cezaların yarısı uygulanacak. Para cezasına neden olan ihlalin bir yıl içinde ikinci kez tekrarı halinde, para cezaları yüzde 50 oranında artırılacak. İhlalin bir yıl içinde üçüncü kez tekrarında ise ihlalin ağırlığına göre, izin uygulaması bir yıla kadar geçici olarak durdurulabilecek. Bu durumda radyo istasyonu eğer yönetmelik kurallarını ihlal etmeyi sürdürürse lisansı iptal dahi edilebilecek.

Yayın izninin iptali

Yönetmeliğe göre, 3984 sayılı RTÜK Kanunu'nun 4. maddesindeki (a),(b) ve (c) bentlerindeki ilkelere aykırı yayın yapan kuruluşa uyarı yapılmaksızın bir ay yayın durdurma cezası verilecek.
İhlalin tekrarı halinde yayın süresiz olarak durdurulacak ve yayın lisans ve izni iptal edilecek. Söz konusu cezayı gerektiren bentler şöyle:
 Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin varlık ve bağımsızlığına, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı yayın yapılmaması,
 Toplumu şiddete, teröre, etnik ayrımcılığa sevk eden veya halkı sınıf, ırk, dil, din, mezhep ve bölge farkı gözeterek kin ve düşmanlığa tahrik eden veya toplumda nefret duyguları oluşturan yayınlara imkan verilmemesi,
 Yayıncılığın, gerek yayın organı, gerekse hisse sahipleri ve üçüncü derece dahil olmak üzere üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımları veya bir başka gerçek veya tüzel kişinin haksız çıkarları doğrultusunda kullanılmaması.

Uyarı ve özür dileme cezaları

Yeni düzenlemeye göre, yayın kuruluşlarına, üst kurulun öngördüğü yükümlülükleri yerine getirmediği, izin şartlarını ihlal ettiği, yayın ilkelerine ve kanunda belirtilen diğer esaslara aykırı yayın yaptığının ''ilk defa tespiti'' halinde uyarı ve özür dileme cezası uygulanacak.
Uyarı kararları, üst kurulun tebliğinden itibaren yedi gün içinde aynı yayın kuşağının başında, televizyonlarda ihlale konu programın yayınlandığı tarih, ihlalin konusu ve hangi yayın ilkesinin ihlal edildiği belirtilmek suretiyle okunacak ve okunur şekilde yazılı olarak verilecek.
Özür dileme kararları da tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde aynı yayın kuşağında veya üst kurulun belirleyeceği bir program kuşağında yayınlanacak. Uyarı ve özür dileme kararları, radyolarda da anlaşılır şekilde okunarak kamuoyuna duyurulacak.

Programa ceza uygulaması

Yeni yönetmelik, programa ceza uygulamasını da getiriyor. Buna göre, yayın ilkelerinden birini ilk defa ihlal eden program nedeniyle uyarı veya özür dileme kararı verilen yayın kuruluşunun, üst kurulca belirlenen günde ve usulde özür dilememesi veya aynı programda aynı yayın ilkesinin ikinci kez ihlali halinde, söz konusu programın yayını bir ile 12 kez arasında durdurulacak.
Bu süre içinde programın özel veya tüzel kişi yapımcıları ve varsa sunucuları, hiçbir ad altında başka bir program yapamayacak. Yayını durdurulan programların yerine, aynı yayın kuşağında her defasında aynı sürede ve reklamsız olarak; ''eğitim, kültür, trafik, kadın ve çocuk hakları, gençlerin fiziksel, ahlaki gelişimi, uyuşturucu ve zararlı alışkanlıklarla mücadele, Türk dilinin güzel kullanımı ve çevre eğitimi'' konularında RTÜK tarafından hazırlattırılan programlar yayınlanacak.

Cevap ve düzeltme hakkının kullanımı

Öte yandan, gerçek ve tüzel kişiler, cevap ve düzeltme hakkı için yayından itibaren on gün içinde yargıya başvurabilecek. Mahkeme kararı ilgili kuruluşa tebliğ edildiğinin ertesi günü cevap ve düzeltme metni yayınlanacak.
Üst kurul, mahkeme kararına rağmen düzeltme ve cevap metnini yayınlamayan veya geciktiren kuruluş hakkında eylemin ağırlığına göre,7 günden 3 aya kadar gelir getirici yayın yapma yasağı uygulayabilecek.

Falcı, medyum, astrolog reklamı yasak

Yeni yönetmeliğe göre, ''her tür alkollü içki, sigara ve diğer tütün ürünleri, reçete ile satılan ilaç ve tedaviler, her tür silah veya silah üreticisi, falcı, medyum, astrolog, eş bulma hizmetleri, kumarhaneler ile tedavi ve rehabilitasyon kuruluşlarının verdikleri hizmetlerin'' reklamı ve tele-alışverişi yasak olacak.
Ayrıca sigara, tütün ürünleri ya da alkollü içki markalarını veya bunları çağrıştıracak her türlü görüntü ve sese, her ne surette olursa olsun hiçbir program içerisinde yer verilemeyecek.

Bilinçaltına yönelik reklam yapılamayacak

Öte yandan, izleyicilerin ancak bilinçaltıyla algılayabilecekleri ürün veya hizmetlerin tanıtılmasına ilişkin reklamlar da yasak olacak. Yeni düzenlemeye göre, haber bültenleri, güncel programlar, dini programlar ve çocuk programları 30 dakikadan kısa oldukları takdirde reklamla kesilemeyecek.
Ayrıca, dini tören yayınları ve canlı olarak yayınlanan spor müsabakaları, program yayını süresince reklamla kesilemeyecek. Çocuklara yönelik programlarda reklama ayrılan süre, bir saatlik yayın süresi içinde 6 dakikayı geçemeyecek.
Konulu film veya televizyon film sürelerinin 45 dakikadan fazla olması halinde, ilk 45 dakikalık süre sonuna, 20 dakikalık aralıklarla reklam yerleştirilebilecek. Özel telefon numaraları verilmek suretiyle yapılan sohbet, arkadaş bulma ve benzeri türdeki reklamlar saat 23.00-05.00 arasında yayınlanabilecek. Reklamlar ve tele-alışveriş yayınlarında tüketiciyi aldatıcı düzeye ulaşan abartılı ifade ve görüntülere yer verilemeyecek.

Devlet büyüklerine, dini kişilere yer verilmeyecek

Ayrıca, reklam ve tele-alışveriş yayınlarında Türk ve yabancı devlet büyüklerine, dini kişilere ve dini konulara yer verilmeyecek. Haber ve güncel programları düzenli olarak sunan kişilerin görüntü ve sesleri de reklamlar ve tele-alışverişlerde kullanılamayacak. Söz konusu yayınlarda dini veya siyasi inanışlara saldırıda bulunulmayacak ve ırk, cinsiyet veya milliyet konularında ayrımcılık yapılmayacak.
Öte yandan, yeni yönetmeliğin ''Yayın İlkeleri''ni düzenleyen hükmüne göre, ''radyo, televizyon ve veri yayınları, hukukun üstünlüğüne, Anayasa'nın genel ilkelerine, temel hak ve özgürlüklere, milli güvenliğe ve genel ahlaka uygun olarak kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde'' yapılacak.
Yayınların Türkçe yapılması esas olacak ancak evrensel kültür ve bilim eserlerinin oluşmasına katkısı olan yabancı dillerin öğretilmesi veya bu dillerde müzik veya haber iletilmesi amacıyla da yayın yapılabilecek. Bu dillerin öğretilmesine yönelik yayın yapmak isteyen kuruluşlar, Milli Eğitim Bakanlığı'ndan alacakları belgeyi üst kurula ibraz etmek suretiyle yayın yapabilecekler.
Ayrıca Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde de yayın yapılabilecek. Ayrıca, cinsellik, şiddet ve olumsuz örnek alınabilecek davranışlar içeren yayınlar, saat 23.00-05.00 arasında verilebilecek. Bu tür programların tanıtım duyurularında şiddet, cinsellik içeren bölümler kullanılmayacak ve bu duyurular saat 21.30'dan sonra yapılacak.

''Siyasiler, programa destek veremeyecek''

Yeni düzenlemeye göre, yayın kuruluşları program, konulu film veya diziler için gerçek veya tüzel kişilerden tamamen veya kısmen mali destek alabilecekler.
Haber programları, yorum ve analiz içeren siyasi, ekonomik, sosyal ve mali konularla ilgili açık oturum, haber, magazin ve benzeri aktüalitesi olan güncel programlar ile dini yayınlar ise mali desteğe konu olamayacak.
Siyasi partiler ile siyasi partilerin organlarında görev alanlar ve seçimle iş başına gelenler, programları destekleyemeyecekler.

Bizden son haberler