Radyo İstasyonu Nasıl Kurulur?

Radyo istasyonunda stüdyo-link-verici sistemi olmak üzere 3 temel kısım vardır. Stüdyo kısmında Yayın ve Yapım Stüdyo’ları bulunur. Yayın stüdyosunun temel cihazları bilgisayar, CD çalar, Mixer, Telefon hybrid, Monitör, Mikrofon, Kulaklık ve Tuner’dir.

Genellikle bilgisayarda arşivdeki şarkı, jingle, reklam gibi önceden hazırlanmış sıkıştırılmış ses dosyalarını istediğimiz yayın akışında çalan bir otomasyon programı ve iyi bir ses kartı olur. Yayın mixer’i üzerinde DJ mikrofonu fader’ı sürüldüğünde monitör sesini kesen ve Onair lambasını yakan bir sistem bulunması ve 2 kanal telefon hybrid bulunması yayıncının çok rahat çalışmasını sağlar.

Yayın stüdyolarına misafir için ayrı bir bölüm yapılırsa, mixerin olduğu bölüm ana kumanda adını alır. Bu durumda misafirlerin mikrofonları, mikrofon kablosu çekilerek mixer’e bağlanır ve her misafire kulaklık dağıtıcıdan çıkan bir kulaklık verilir. Ana kumandadaki yayın yönetmeni DJ mikrofonundan konuşarak ve mixer’in talk back özelliğini kullanarak, konukların kulaklıklarına ne zaman yayına gireceğini vs. söyler. Bu durumda DJ mikrofonu fader’ı kapalıdır ve bu sesler yayına gitmez. Ana kumandadaki DJ, konukların mikrofonlarından gelen sesleri, fader’ları açmadan, PFL basılı iken kulaklığından duyar.

Yayın stüdyosundan yayına giden ses, mixer üzerinde bulunan REC çıkışından alınarak ileride gerektiğinde kullanılmak üzere kaydedilir. Bu kayıt RTÜK yönetmeliğine göre 1 yıl saklanmalıdır.

Yayın stüdyosu mixer’inin çıkışı mutlaka bir Audio Processor’a girilmeli ve bunun çıkışı radyo link cihazına verilmelidir.Audio Processor, yayın ses seviyesini belirlenen düzeyde tutmaya ve ses rengini belirlemeye yarar. Sabit bir deviation’da komşu radyoları rahatsız etmeden daha güçlü ses iletmek, Audio Processor sayesinde gerçekleşir.

Yapım stüdyo’sunda ise yine aynı cihazlar bulunur. Bu stüdyoda kullanılan programlar, production programlarıdır. Burada yayına verilecek kalitede kayıtlar yapılır.

Radyolink:

Stüdyoda hazırlanan yayının vericilere iletimi radyolink ile yapılır. Ulusal radyoların çok sayıda vericisi olduğu için yayınlarını uydu üzerinden vericilere gönderirler.
Radyolinklerin MPX sinyali iletenleri daha makbuldür. MPX sinyali stereo kodlanmış sinyaldir. Bu sinyal link ile taşınırken gürültü kapsa bile, alıcılarda demodüle edildiğinde L&R seslerine bir etkisi olmaz. O nedenle profesyonel linklerde MPX gönderimi yapılır.
Stüdyo’da MPX kodlama Audio Processor içinde yapılabilir. Audio Processor’da MPX çıkışı yoksa, link içine stereocoder kartı takılarak stüdyoda bulunan linke L&R girilir ve link içinde kodlanan sinyal, yine MPX olarak vericiye iletilir. Bu durumda da yayında gürültü olmaz ve kaliteli bir iletim sağlanmış olur.

FM vericiler üzerinden RDS encoder kullanılarak dijital bilgi iletmek mümkündür. RDS encoder 57 KHz'lik bir taşıyıcı sinyal üzerine çeşitli dijital bilgileri modüle etmeye yarayan bir cihazdır. Stüdyoda kullanıldığında link üzerindeki RDS girişine bağlanır veya Audio Processor MPX çıkışı, RDS encoder'in MPX girişine, RDS encoder MPX+RDS çıkışı da linkin MPX girişine bağlanır. RDS encoder sayesinde istasyon adı ve iletişim bilgilerini dinleyiciye text olarak iletmenin yanı sıra, çeşitli duyuru ve reklamların yapılması da sık karşılaşılan uygulamalardır.
RDS encoder'in, frekansları farklı birden fazla vericisi olan radyo istasyonları için, araç dinleyicilerinin en yüksek güçteki sinyale sahip frekanslara otomatik geçiş yapmasını sağlayan AF(alternative freqency) özelliği bulunmaz bir nimettir. Bu durumda her vericiye bir RDS encoder bağlanır ve AF frekansları bilinçli şekilde kaydedilir.

Verici:

Verici, stüdyoda hazırlanan programları dinleyiciye iletmek için kullanılan cihazdır. Ülkemizde özel yayıncılar yayınlarını 87.5-108.0 MHz frekans bandından FM vericilerle dinleyiciye ulaştırırlar. TRT uzun, orta, kısa dalga vericilerden de yayın yapmaktadır.
FM vericiler 10 W-24KW arasında transistörlü olarak üretilirler. 

Vericilerin FM modülasyonu ile modüle ettiği ve kuvvetlendirdiği ses sinyali, antenler vasıtasıyla atmosfere yayılır. Antenlerin kazancı ve paterni yayın alanına göre ayarlanmalıdır.
Dipol antenler alt alta, aralarında eşit mesafe olacak şekilde montaj yapılır. Antenlere sinyal splitter ile bölünerek gönderilir. Antenler arası mesafe ve ara kabloların uzunluğu yayın alanına göre hesaplanarak bulunur. Sıfır tilt için ara kabloların uzunluğu eşit yapılır. Bu durumda 2’li anten sisteminde 3m, 4’lü sistemde 5,5m, 6’lı sistemde 7,5m, 8’li sistemde 9,5m ara kablo kullanılır. Yönlü anten sistemleri anten paterni dizayn programları ile hesaplanarak montaj yapılmalıdır.
Anten montajında konnektörlerin iyi sıkılmasına ve su geçirmemesine dikkat edilmeli kabloların rüzgardan sallanmaması için bağlantılar yapıldıktan sonra ara kablolar, splitter ve ana kablo direğe rüzgardan etkilenmeyecek şekilde sabitlenmelidir.

Vericiler hiç durmadan bütün gün çalıştığı için verici odasının sıcaklığı önemlidir. Vericilerin fanı, genellikle önden havayı alıp arkasına sıcak havayı atar. Bu sıcak hava odayı ısıtır. Ya odada karşılıklı iki duvara takılmış duvar aspiratörleri ile hava sirkülasyonu sağlanmalı ya da klima kullanılmalıdır. Oda sıcaklığı ortalama 24 C olmalıdır.

Vericilerin besleme gerilimi 220V+/-%15’dir.Şebeke gerilimi 187V’un altına veya 287 V üstüne çıkıyorsa UPS kullanılması gerekir. Yıldırım düşen istasyonlarda izolasyon trafosu, direğe düşecek yıldırımdan cihazı korumak için paratoner ve enerji hattına düşecek yıldırımdan cihazı korumak için surge arrestor (yıldırım tutucu) kullanılmalıdır. Surge arrestor veya paratonerin yıldırım düştüğünde çalışması için topraklama direnci 1 Ohm’un altında olması gerekir.

Vericilerin hava filtreleri her ay temizlenmelidir. Tıkanan hava filtreleri vericilerin havalandırma sisteminin yetersizliğine neden olur ve oluşan ısıdan verici sıcaklık alarmı verir ve yayını keser. Hava filtreleri odanın tozundan tıkanır. Esas olan verici odalarının tozdan arındırılmasıdır. Bu nedenle verici odasının zemini kolay silinebilecek düz satıhlı dukap gibi bir malzeme ile kaplanması temizliği kolaylaştırır. Kapı altlarından toz girmemesi için de gerekli önlem alınmalıdır.

Vericilerin peryodik bakımları yapılmalıdır. Transistörlü vericilerde periyodik bakımlarda hava filtresi temizlenir, transistör akım ve gerilimleri kontrol edilir, verici gücü ve anten yansımasına bakılır. Verici üzerinde unbalance alarmı yanıyorsa transistörlerden bazıları bozulmuş demektir. Bozulan değiştirilir. Transistörlü vericilerde genellikle foldback logic devresi vardır. Bu devre sayesinde, arıza halinde vericinin gücü güvenli çalışacağı bir güce düşer. Mesela anten yansıması artarsa, vericinin sıcaklığı artarsa güç oransal olarak düşer, azalırsa artar. Bu özellik sayesinde transistörlü verici sahibi yayıncıların yayını komple kesilmez. Arıza giderilinceye kadar yayın alanı azalır.

Röportaj veya Naklen Yayın Nasıl Yapılır?

Radyolarda dinlenme oranını arttıran en önemli şeylerden biri canlı yayın veya röportaj yayınlamaktır.  
Bu iş için hem daha az maliyetli hem de daha kaliteli ses iletimi için yepyeni bir sistem daha kullanılmaya başlanmıştır. IP Streamer sistemi kullanılarak ses IPAS-18 ile MP3 olarak kodlanıp internet hattına girilmekte ve stüdyodan IPAR-18 ile alınarak yine L&R sinyale dönüştürülüp miksere girilmektedir. CD kalitesinde canlı yayın yapılan bu sistem çok yaygın bir sistemdir.. Bu sistemde canlı yayın yapılacak yerde USB internet veya wireless internet olması gerekmektedir.

İnternet Yayını:

Radyoların internetten dinlenme oranları her geçen gün artmaktadır. Artık verici ile yayın yapan radyolardan daha fazla, interneten yayın yapan radyo vardır. Verici ile yayın yapan radyolar da, mevcut yayınlarını internete vererek internet radyosu olmaktadırlar.
Bunun için en güzel çözüm IPAS-18 kullanmaktır. IPAS-18'e L&R audio girilir ve cihaz ADSL'e bağlanır. En az maliyetli ve en kesintisiz çözüm budur. Bu şekilde MP3 kalitesinde internete yayın verilmektedir. IPAS-18'İn bilgisayar gibi işletim sistemi problemleri, elektrik kesintisinde bilgisayarı açmak, virüs problemleri veya kullanıcı hatalarından yayın kesintisine neden olmak gibi problemleri yoktur.